Kugona Tulo

Zamkati

• Kodi zizindikiro ziti zakufa ziwalo?
• Kodi ndi zifukwa ziti zomwe zimayambitsa matenda opuwala?
• Kodi matenda opha ziwalo amapezeka bwanji?
• Kodi njira zamankhwala zothandizira odwala tulo ndi ziti?
• Kodi ndingapewe bwanji kugona tulo?

Kufooka kwa tulo ndikutaya kwakanthawi kwa minofu mukamagona.

Nthawi zambiri zimachitika:

• monga munthu akugona
• atangogona kumene
• pamene akudzuka

Malinga ndi American Academy of Sleep Medicine, anthu omwe ali ndi tulo tofa nato nthawi zambiri amakhala ndi vuto ili pakati pa zaka 14 ndi 17.

Ndimagona wamba wamba. Ochita kafukufuku akuti pakati pa 5 ndi 40 peresenti ya anthu amakhala ndi vutoli.

Zigawo zakufa ziwalo zimatha kuchitika limodzi ndi vuto lina la tulo lotchedwa narcolepsy.

Narcolepsy ndi matenda osagona tulo omwe amachititsa kugona kwambiri komanso "kugona tulo" mwadzidzidzi tsiku lonse. Komabe, anthu ambiri omwe alibe narcolepsy amatha kukhalabe ndi tulo tofa nato.

Matendawa siowopsa. Ngakhale zimawopsyeza ena, palibe chithandizo chamankhwala chomwe chimafunika nthawi zambiri.

Kodi zizindikiro ziti zakufa ziwalo?

Kufooka kwa tulo si vuto lachipatala. Kudziwa zizindikiritsozi kumatha kukupatsani mtendere wamaganizidwe.

Chodziwika kwambiri panthaŵi yakufa ziwalo ndikulephera kusuntha kapena kuyankhula. Chochitika chitha kukhala kwa masekondi pang'ono mpaka pafupifupi mphindi ziwiri.

Muthanso kumva:

• kumva ngati kuti china chake chikukukankha
• kumverera ngati kuti winawake kapena china chake chili mchipinda
• kumva mantha
• zochitika za hypnagogic ndi hypnopompic (HHEs), zomwe zimafotokozedwa ngati kuyerekezera zinthu nthawi isanakwane, kapena pambuyo pogona

Priyanka Vaidya, MD, akuti zidziwitso zina zitha kuphatikizira izi:

• kuvuta kupuma
• kumva ngati kuti umwalira
• thukuta
• kupweteka kwa minofu
• kupweteka mutu
• paranoia

Magawo nthawi zambiri amatha okha, kapena munthu wina akakukhudzani kapena akusunthani.

Mutha kukhala mukudziwa zomwe zikuchitika koma mukulephera kusuntha kapena kuyankhula munthawi yanthawi. Muthanso kukumbukira tsatanetsatane wa zochitikazo ziwalo zakanthawi kochepa zitatha.

Nthawi zambiri, anthu ena amakhala ndi maloto olota omwe angawachititse mantha kapena kuda nkhawa, koma kuyerekezera zinthu kumeneku kulibe vuto.

Kodi ndi zifukwa ziti zomwe zimayambitsa matenda opuwala?

Ana ndi akulu azaka zilizonse amatha kugona tulo. Komabe, magulu ena ali pachiwopsezo chachikulu kuposa ena.

Magulu omwe ali pachiwopsezo chachikulu akuphatikizapo anthu omwe ali ndi izi:

• kusowa tulo
• kunyong'onyeka
• matenda ovutika maganizo
• kukhumudwa kwakukulu
• matenda ochititsa munthu kusinthasintha zochitika
• post-traumatic stress disorder (PTSD)

Kugona tulo kumayambitsanso chifukwa choduka pakati pa malingaliro ndi thupi, zomwe zimachitika mtulo, akutero Vaidya.

Amanenanso kuti zomwe zimayambitsa zimaphatikizapo:

• ukhondo wogona mokwanira, kapena kusakhala ndi zizolowezi zabwino zogonera zomwe ndizofunikira kuti mugone bwino
• kusowa tulo monga matenda obanika kutulo

Kukhala ndi nthawi yosokoneza tulo kumalumikizidwanso ndi ziwalo zakugona. Zitsanzo zomwe nthawi yanu yogona ingasokonezeke ndikuphatikizanso kugwira ntchito kosinthana usiku kapena kutsitsidwa ndege.

Nthawi zina, kugona tulo kumawoneka ngati kukuyenda m'mabanja. Komabe, izi ndizochepa. Palibe umboni wowoneka bwino wasayansi wosonyeza kuti vutoli ndi lobadwa nalo.

Kugona kumbuyo kwanu kungakulitse mwayi wanu wazomwe mungachite. Kusowa tulo kumawonjezeranso mwayi wogona ziwalo.

Kodi matenda opha ziwalo amapezeka bwanji?

Palibe mayeso azachipatala omwe amafunikira kuti mupeze matenda opuwala.

Dokotala wanu adzakufunsani za magonedwe anu komanso mbiri yazachipatala. Akhozanso kukufunsani kuti mulembe zolemba zakugona, ndikulemba zomwe mumakumana nazo munthawi yakufa ziwalo.

Nthawi zina, adotolo angakulimbikitseni kuti mutenge nawo gawo pogona usiku wonse kuti muzitha kuwunika mafunde anu ndikupuma mukamagona. Izi zimangolimbikitsidwa ngati kugona tulo kumakupangitsani kugona.

Kodi njira zamankhwala zothandizira odwala tulo ndi ziti?

Zizindikiro za kufooka kwa tulo nthawi zambiri zimatha kuthana ndi mphindi zochepa ndipo sizimayambitsa zovuta kapena zopweteka. Komabe, zochitikazi zitha kukhala zosokoneza komanso zowopsa.

Kufooka kwa tulo komwe kumachitika patokha sikutanthauza chithandizo. Koma iwo omwe alinso ndi zizindikilo za matenda a narcolepsy ayenera kukaonana ndi dokotala. Izi ndizofunikira makamaka ngati zizindikiritso zimasokoneza ntchito komanso moyo wanyumba.

Dokotala wanu akhoza kukupatsani mankhwala ena kuti akuthandizeni kuthana ndi matenda anu ogona ngati vuto la kugona ndilo chifukwa chachikulu.

Mankhwala omwe amadziwika kwambiri ndi othandizira komanso osankha serotonin reuptake inhibitors (SSRIs), monga fluoxetine (Prozac). Zolimbikitsa zimakuthandizani kukhala ogalamuka.

SSRIs imathandizira kuthana ndi zizindikilo zokhudzana ndi matendawa.

Dokotala wanu akhoza kuyitanitsa kafukufuku wogona wotchedwa polysomnography.

Zotsatira za phunziroli zithandizira dokotala kuti adziwe, ngati mukukumana ndi tulo tofa nato komanso zizindikilo zina za matendawa. Phunziro ili limafuna kugona kuchipatala usiku kapena malo ogona.

Phunziroli, wothandizira zaumoyo amakayika ma elekitirodi pachibwano, pamutu, komanso kumapeto kwa zikope zanu. Maelekitirodi amayesa magwiridwe antchito amagetsi m'minyewa yanu ndi mafunde amuubongo.

Awonanso kupuma kwanu ndi kugunda kwa mtima. Nthawi zina, kamera imalemba zomwe mukuyenda mukugona.

Vaidya amakhulupirira kuti chinsinsi chochepetsera kugona tulo ndikuthandizira ukhondo pogona potsatira njira yabwino yogona, yomwe imaphatikizapo:

• kupewa kuwala kwa buluu asanagone
• kuonetsetsa kuti kutentha kwa chipinda kumakhala kotsika

Ndondomeko izi zakugona zitha kuthandizira kuti mupumule bwino usiku.

Kodi ndingapewe bwanji kugona tulo?

Mutha kuchepetsa zizindikilo kapena kuchuluka kwa magawowa ndikusintha kosavuta pamoyo wanu, monga:

• Kuchepetsa nkhawa pamoyo wanu.
• Chitani masewera olimbitsa thupi nthawi zonse koma osayandikira nthawi yogona.
• Muzipuma mokwanira.
• Sungani ndandanda yanthawi zonse yogona.
• Onetsetsani mankhwala omwe mumamwa pazochitika zilizonse.
• Dziwani zovuta ndi kuyanjana kwa mankhwala anu osiyanasiyana kuti mupewe zovuta zomwe zingachitike, kuphatikizapo kugona tulo.
  

Vaidya akuti kutsatira malangizo awa kungathandizenso kupewa matenda opuwala:

• mankhwala
• uphungu wa zoopsa
• maseŵera a yoga ndi kupuma kuti mutengeko mphamvu yakuchita thupi lanu

Ngati muli ndi thanzi labwino, monga nkhawa kapena kukhumudwa, kumwa mankhwala opatsirana pogonana kumatha kuchepetsa ziwalo za kugona tulo.

Mankhwala opatsirana pogonana amatha kuthandiza kuchepetsa kuchuluka kwa maloto omwe mumakhala nawo, omwe amachepetsa kugona tulo.